ثبت اختراع چیست؟

همانطور که گفتیم، ثبت اختراع در ایران قوانین خاصی دارد. در ادامه این بخش از مقاله سایت رویال ثبت، به بررسی قانون ثبت اختراعات پرداخته‌ایم. پس تا انتهای این بخش را به دقت مطالعه نمایید. قانون ثبت اختراعات، ۱۹ ماده به شرح زیر دارد:

‎‎‎ماده ۱

اختراع باید نتیجه فکر فرد یا افرادی باشد که برای اولین بار فرآورده‌ای خاص را ارائه کند. این فرآورده باید بتواند مشکلی در حرفه، فن، فناوری، صنعت و مانند آن‌ها را حل کند.

‎‎‎ماده ۲

اختراعی قابل ثبت است که حاوی ابتکار جدید و دارای کاربرد صنعتی باشد. یعنی آن ابتکار نباید از قبل وجود داشته باشد.

‎‎‎ماده ۳

گواهینامه اختراع، سندی است که اداره مالکیت صنعتی، برای حمایت از اختراع صادر می‌کند. دارنده این گواهی می‌تواند از حقوق انحصاری بهره‌مند شود.

‎‎‎ماده ۴

این ماده به مواردی اشاره دارد که جزء ثبت اختراع به حساب نمی‌آیند. در قسمت‌ها قبلی آن‌ها را نام برده‌ایم. علاوه‌بر موارد ذکر شده، آثار هنری، روش‌های ریاضی و مسائل مربوط به ژنتیک نیز ثبت اختراع نمی‌شوند.

‎‎‎ماده ۵

چگونگی ذکر نام مخترع در گواهینامه اختراع و نحوه تعلق حق اختراع ثبت شده به شرح زیر است‌:

‎‎‎الف – حقوق اختراع ثبت شده منحصراً به مخترع تعلق دارد.

‎‎‎ب – اگر افرادی به صورت مشترک اختراعی کرده باشند، حقوق ناشی از اختراع مشترکاً به آنان تعلق می‌گیرد.

‎‎‎ج – هرگاه دو یا چند نفر، مستقل از دیگری اختراع واحدی کرده باشند، شخصی که اظهارنامه اختراع را زودتر تسلیم کرده باشد، حق دارد. در صورت ادعای حق تقدم هرکدام بتوانند اثبات کنند که در تاریخ مقدم اظهارنامه خود را به صورت معتبر تسلیم کرده‌اند حق دارد. البته مشروط بر این ‌که اظهارنامه مذکور مسترد یا رد نشده یا مسکوت گذاشته نشده باشد.

‎‎‎د – حقوق ناشی از اختراع ثبت شده قابل انتقال است . در صورت فوت صاحب حق، حق اختراع به ورثه او منتقل می‌شود.

‎‎‎هـ – درصورتی که اختراع ناشی از استخدام یا قرارداد باشد، حقوق مادی آن متعلق به کارفرما خواهد بود. مگر آن که خلاف آن در قرارداد شرط شده باشد.

‎‎‎و – نام مخترع در گواهینامه اختراع قید می‌شود مگر این که کتباً از اداره مالکیت صنعتی درخواست کند که نامش ذکر نشود. هرگونه اظهار یا تعهد مخترع مبنی بر این که نام شخص دیگری به عنوان مخترع قید گردد، فاقد اثر قانونی است‌.

‎‎‎ماده ۶

اظهارنامه ثبت اختراع که به اداره مالکیت صنعتی ارائه می‌شود، باید شامل موضوع مورد حمایت و به زبان فارسی باشد.

همچنین باید تاریخ و امضاء داشته و دارای توصیف ادعا، خلاصه‌ای از توصیف اختراع و درصورت لزوم نقشه‌های مربوطه باشد. هزینه‌های ثبت اظهارنامه از درخواست کننده ثبت دریافت خواهد شد.

ماده ۷

متقاضی ثبت اختراع تا زمانی که اظهارنامه او برای ثبت اختراع قبول نشده است می‌تواند آن را مسترد کند.

‎‎‎ماده ۸

اظهارنامه باید فقط به یک اختراع یا به دسته‌ای از اختراعات مرتبط که یک اختراع کلی را تشکیل می‌دهند مربوط باشد. در اختراع کلی ذکر نکردن ارتباط اجزاء آن موجب بی‌اعتباری گواهینامه اختراع مربوط نمی‌شود. متقاضی می‌تواند تا زمانی که اظهارنامه وی مورد موافقت قرار نگرفته است‌ به شرح زیر عمل کند:

‎‎‎الف – اظهارنامه خود را اصلاح کند، مشروط بر آن که از حدود اظهارنامه نخست تجاوز نکند.

‎‎‎ب – آن را به دو یا چند اظهارنامه تقسیم کند. اظهارنامه تقسیمی باید دارای تاریخ تقاضای اولیه بوده و در صورت اقتضاء، مشمول حق تقدم اظهارنامه نخستین است‌.

‎‎‎ماده ۹

متقاضی می‌تواند با اظهارنامه خود، طی اعلامیه‌ای حق تقدم مقرر در کنوانسیون پاریس برای حمایت از مالکیت صنعتی اصلاحات بعدی را درخواست نماید. حق تقدم می‌تواند براساس یک یا چند اظهارنامه ملی یا منطقه‌ای یا بین‌المللی باشد که در هر کشور تسلیم شده است‌. درصورت درخواست حق تقدم‌:

‎‎‎الف – اداره مالکیت صنعتی از متقاضی می‌خواهد ظرف مدت معین‌، رونوشت اظهارنامه‌ای را ارائه دهد. همچنین باید توسط مرجع ثبت، اظهارنامه‌ای که مبنای حق تقدم است‌ گواهی شده باشد.

‎‎‎ب – با پذیرش درخواست حق تقدم حمایت‌های مذکور در کنوانسیون پاریس شامل آن خواهد بود.

‎‎‎درصورت عدم مراعات شرایط مندرج در این ماده و مقررات مربوط به آن‌، اعلامیه مذکور کأن لم یکن تلقی می‌شود.

‎‎‎ماده ۱۰

طبق درخواست اداره مالکیت صنعتی‌، متقاضی باید شماره و تاریخ اظهارنامه اختراعی که در خارج تسلیم شده، دقیقا به این اداره، ارائه دهد. همچنین با درخواست اداره مالکیت صنعتی متقاضی باید مدارک زیر را به اداره مذکور تسلیم کند:

‎‎‎الف – تصویر هرگونه نامه و اخطاریه‌ای که متقاضی درمورد نتایج بررسی‌های انجام شده در خصوص اظهارنامه‌های خارج دریافت کرده است‌.

‎‎‎ب – تصویر گواهینامه اختراع که براساس اظهارنامه‌های خارجی ثبت شده است‌.

‎‎‎ج – تصویر هرگونه تصمیم نهایی مبنی بر رد اظهارنامه خارجی یا رد ثبت اختراع ادعا شده در اظهارنامه خارجی‌.

‎‎‎د – تصویر هر تصمیم نهایی مبنی بر بی‌اعتباری گواهینامه اختراع صادر شده براساس اظهارنامه خارجی‌.

‎‎‎ماده ۱۱

اداره مالکیت صنعتی تاریخ تقاضا را همان تاریخ دریافت اظهارنامه تلقی خواهد کرد. مشروط بر این که اظهارنامه در زمان دریافت‌، حاوی نکات زیر باشد:

‎‎‎الف – ذکر صریح یا ضمنی این نکته که ثبت یک اختراع تقاضا می‌شود.

‎‎‎ب – ذکر نکاتی که شناخت هویت متقاضی را میسر می‌کند.

‎‎‎ج – توصیف اجمالی اختراع‌.

‎‎‎اگر این اداره تشخیص دهد که اظهارنامه در زمان تقاضا فاقد شرایط فوق بوده، از متقاضی می‌خواهد تا از تاریخ ابلاغ ظرف سی روز اصلاحات لازم را انجام دهد. تاریخ تقاضا همان تاریخ دریافت اصلاحات مذکور است. چنانچه در مهلت تعیین شده اصلاح صورت نگیرد، اظهارنامه کأن لم یکن تلقی خواهد شد.

ماده ۱۲

چنانچه در اظهارنامه به نقشه‌هایی اشاره شود که در آن درج یا ضمیمه نشده است‌، اداره مالکیت صنعتی تقاضای ارائه نقشه‌ می‌کند. اگر متقاضی دعوت را اجابت کرده و نقشه‌های مورد اشاره را ارائه نماید، اداره مذکور تاریخ دریافت نقشه را تاریخ تقاضا تلقی می‌کند. در غیر این صورت‌، تاریخ تقاضا را همان تاریخ دریافت اظهارنامه قید نموده و اشاره به نقشه‌ها را کأن لم یکن تلقی خواهد کرد.

‎‎‎ماده ۱۳

پس از قید تاریخ تقاضا، اداره مالکیت صنعتی اظهارنامه را از نظر انطباق با شرایط مندرج در قانون و آئین‌نامه آن‌، بررسی می‌کند. درصورت تشخیص انطباق‌، اقدام لازم را برای ثبت اختراع انجام می‌دهد. در غیر این صورت اظهارنامه را رد و مراتب را به متقاضی ابلاغ می‌کند.

‎‎‎ماده ۱۴

اداره مالکیت صنعتی پس از ثبت اختراع باید:

‎‎‎الف – در خصوص ثبت اختراع یک نوبت آگهی منتشر کند.

‎‎‎ب – گواهینامه ثبت اختراع را صادر کند.

‎‎‎ج – رونوشت گواهینامه ثبت اختراع را بایگانی و پس از دریافت هزینه مقرر، اصل آن را به متقاضی تسلیم کند.

‎‎‎د – به درخواست دارنده گواهینامه اختراع‌، تغییراتی را در مضمون و نقشه‌های اختراع‌، به منظور تعیین حدود حمایت اعطاء شده انجام دهد. مشروط بر این که در نتیجه تغییرات‌، اطلاعات مندرج در گواهینامه اختراع از حدود اطلاعات مذکور در اظهارنامه اولیه‌ای تجاوز نکند.

‎‎‎ماده ۱۵

حقوق ناشی از گواهینامه اختراع به ترتیب زیر است‌:

‎‎‎الف – بهره‌برداری از اختراع ثبت شده در ایران توسط اشخاصی غیر از مالک اختراع‌، مشروط به موافقت مالک آن است‌. بهره‌برداری از اختراع ثبت شده به شرح آتی خواهد بود:

‎‎‎۱ – درصورتی که اختراع درخصوص فرآورده باشد:

‎‎‎اول – ساخت‌، صادرات و واردات‌، عرضه برای فروش‌، فروش و استفاده از فرآورده‌.

‎‎‎دوم – ذخیره به قصد عرضه برای فروش‌، فروش یا استفاده از فرآورده‌.

‎‎‎۲ – درصورتی که موضوع ثبت اختراع فرآیند باشد:

‎‎‎اول – استفاده از فرآیند.

‎‎‎دوم – انجام هر یک از موارد مندرج در جزء (۱) بند (الف‌) در خصوص کالاهایی که مستقیماً از طریق این فرآیند به دست می‌آید.

‎‎‎ب – مالک می‌تواند با رعایت بند (ج‌) این ماده و ماده (۱۷) علیه اشخاص زیر شکایت کند:

شخصی که بدون اجازه او بهره‌برداری‌های مندرج در بند (الف‌) را انجام دهد و به حق مخترع تعدی کند

یا عملی انجام دهد که ممکن است منجر به تعدی به حق مخترع شود.

‎‎‎ج – حقوق ناشی از گواهینامه اختراع شامل موارد زیر نمی‌شود:

• بهره‌برداری از کالاهایی که توسط مالک اختراع یا با توافق او در بازار ایران عرضه می‌شود.
• استفاده از اختراع در هواپیماها، وسائط نقلیه زمینی یا کشتی‌های سایر کشورها که موقتا یا تصادفاً وارد مزرهای زمینی، هوایی و آبی می‌شود.
• بهره‌برداری‌هایی که فقط با اهداف آزمایشی درباره اختراع ثبت شده انجام می‌شود.
• بهره‌برداری توسط هر شخصی که با حسن نیت قبل از تقاضای ثبت اختراع یا در مواقعی که حق تقدم تقاضا شده است‌، قبل از تاریخ تقاضای حق تقدم همان اختراع‌، از اختراع استفاده می‌کرده یا اقدامات جدی و مؤثری جهت آماده شدن برای استفاده ازآن در ایران به عمل می‌آورده است‌.

‎‎‎د – حقوق استفاده کننده قبلی که در جزء (۴) بند (ج‌) این ماده قید شده است‌، تنها به همراه شرکت یا کسب و کار یا به همراه بخشی که در آن از اختراع استفاده می‌شده یا مقدمات استفاده از آن فراهم گردیده‌، قابل انتقال یا واگذاری است‌.